Profesor Lelental był jednym z niezwykle zasłużonych dla naszego wydziału pracowników. Pozostawił po sobie ogromną smutek w sercach swoich uczniów i współpracowników. Jego odejście jest dla nas ogromną stratą.
Rodzinie i bliskim składamy najszczersze kondolencje.
Dziekan i Społeczność
Wydziału Prawa i Administracji UŁ
Wspomnienie o Profesorze Stefanie Lelentalu
Prof. dr hab. Stefan Lelental urodził się 2 listopada 1935 r. w Łodzi, z którą związany był aż do śmierci. Tu zaczynał edukację oraz karierę zawodową.
W 1954 r. ukończył I Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Mikołaja Kopernika. W tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Łódzkiego. Dyplom magistra prawa uzyskał w 1958 r. broniąc pracę magisterską pt. „Problematyka samoistnego kodeksu karnego wykonawczego”, przygotowaną pod kierunkiem profesora Emila Stanisława Rappaporta, ówczenego kierownika, pierwszego w Polsce Zakładu Prawa Karnego Wykonawczego, utworzonego w 1957 r. w Katedrze Zespołowej Prawa Karnego.
Osoba promotora wywarła istotny wpływ na rozwój zawodowy Profesora. Za Jego przyczyną bowiem, ówczesny magister prawa Stefan Lelental, jeszcze w 1958 r. podjął pracę w Służbie Więziennej. Rok później, tj. w 1959 r. został także zatrudniony jako asystent w Zakładzie Prawa Karnego Wykonawczego UŁ, którego kierownikiem był profesor Rappaport.
Potwierdzał to w swoich wspomnieniach Prof. dr hab. Stefan Lelental podkreślając, że był ostatnim uczniem profesora E.S. Rappaporta, oceniając jednoczesnie decyzję o łączeniu pracy w Służbie Więziennej z pracą naukową jako „uzasadnioną” z perspektywy czasu.
Przedstawiony układ zdarzeń zapewne sprawił, że od początku pracy zawodowej, zainteresowania naukowe Prof. dr hab. Stefana Lelentala koncentrowały się na zagadnieniach związanych z prawem karnym i polityką kryminalną, a ściślej z prawem karnym wykonawczym i penitencjarystyką.
Połączenie wiedzy praktycznej, doświadczenia zawodowego oraz wiedzy teoretycznej zaowocowało szybkimi awansami w strukturach Służby Więziennej, zarówno w zakresie stanowisk jak i stopni oficerskich (od praktykanta do kierownika działu penitencjarnego w stopniu kapitana). Profesor Stefan Lelental pracował w zarówno w aresztach śledczych w Łodzi przy ul. Sterlinga i Kopernika (dziś nie istniejących), jak również w zakładzie karnym przy ul. Beskidzkiej. Zatrudnienie w Służbie Więziennej łączył z pracą naukową na Uniwersytecie Łódzkim do 31.VII.1965 r. kiedy wprowadzono zakaz łączenia pracy naukowej z jakimkolwiek zatrudnieniem.
W omawianym czasie, w imponującym tempie rozwijała się kariera uniwersytecka profesora Stefana Lelentala. W Zakładzie Prawa Karnego Wykonawczego, a po jego likwidacji (z chwilą przejścia na emeryturę Profesora Rappaporta), w Zakładzie, a następnie Katedrze Prawa Karnego był zatrudniony jako asystent, starszy asystent (1962-1964), adiunkt (1964-1973) i docent (1973-1978). Od 1981 r. kierował reaktywowanym Zakładem Prawa Karnego Wykonawczego. W latach 1984-1989 był Zastępcą Kierownika Katedry Prawa Karnego, a od dnia 1 października 1989 r. jej Kierownikiem. Stanowisko to piastował do 30 września 2006 r., w którym to dniu przeszedł na emeryturę.
Pełnił również funkcje w organach uczelni jako Prodziekan Wydziału Prawa i Administracji w latach 1978-1981 a w latach osiemdziesiątych XX w. również Zastępca i Rzecznik Dyscyplinarny a następnie Przewodniczący Komisji Dyscyplinarnej dla studentów UŁ.
Rozwój naukowy Profesora, zaowocował w pierwszej kolejności uzyskaniem, w dniu 22 maja 1964 r., stopnia naukowego doktora nauk prawnych, na podstawie rozprawy doktorskiej pt. „Instytucja warunkowego przedterminowego zwolnienia w Polsce na tle prawnoporównawczym”. Podkreślić trzeba, że był to pierwszy doktorat obroniony w Katedrze Prawa Karnego, po 1945 r. Promotorem rozprawy doktorskiej był profesor Stanisław Pławski (ówczesny kierownik Katedry), zaś recenzentami – profesor Jerzyb Śliwowski i profesor Stanisław Walczak.
Kolejnym etapem rozwoju naukowego było uzyskanie stopnia naukowego doktora habilitowanego w zakresie prawa karnego, na podstawie monografii pt. „Indywidualizacja wykonania kary pozbawienia wolności”. Nastapiło to uchwałą Rady Wydziału Prawa i Administracji UŁ z 8 grudnia 1972 r.
Tytuł profesora nadzwyczajnego został nadany Profesorowi, uchwałą Rady Państwa z dnia 5 lipca 1984 r., zaś tytuł profesora zwyczajnego w drodze mianowania przez Ministra Edukacji z dniem 1 grudnia 1990 r.
Dociekliwość naukowa, skrupulatność i pracowitość z jednej strony, a doświadczenie zawodowe, ogromna wiedza praktyczna i teoretycza z drugiej, znalazły odzwierciedlenie w imponującym dorobku naukowym Prof.dr hab. Stefana Lelentala, który stanowi nieoceniony wkład w rozwój nauki prawa karnego materialnego i prawa karnego wykonawczego. Obejmuje on ponad 400 pozycji, które cechuje różnorodność, nie tylko w zakresie nadanej im formy, ale też, a może przede wszystkim, w zakresie obranej metody badawczej. Dzieła te oparte są zarówno na analizie prawno – dogmatycznej, jak i prawno – porównawczej oraz na prowadzonych przez Autora badaniach empirycznych. Wszystkie one przyczyniły się w istotny sposób do wzbogacenia i rozwoju nauki prawa karnego szeroko pojętego, w tym prawa karnego wykonawczego.
Na pierwszym miejscu należy wymienić monografie z zakresu prawa karnego wykonawczego, dotyczące problematyki ośrodków przystosowania społecznego (Efektywność umieszczania w ośrodku przystosowania społecznego w świetle wyników badań, Wyd. UŁ, Łódź 1987; Umieszczenie w ośrodku przystosowania społecznego w świetle wyników badań, Wyd. UŁ, Łódź 1990;) jak i odnoszące się do kary pozbawienia wolności (Indywidualizacja kary pozbawienia wolności, Wyd. UŁ, Łódź 1970; Wykonanie kary pozbawienia wolności w europejskich państwach socjalistycznych (studium prawnoporównawcze), Warszawa1975, [współaut. P. Wierzbicki]; Wykonywanie kary pozbawienia wolności w zakładach karnych dla recydywistów, PWN, Warszawa- Łódź 1992), które oparte są na własnych badaniach empirycznych Autora.
Podkreślić należy, że Profesor Stefan Lelental był także autorem i współautorem podręczników do prawa karnego materialnego i prawa karnego wykonawczego (Zarys prawa karnego, Wyd. UG, Gdańsk, 1972 [współaut. H. Popławski]; Zarys prawa karnego wykonawczego (według stanu prawnego na dzień 1.08.1972), Gdańsk 1978 [współaut. H. Popławski]; Prawo karne wykonawcze. Zarys wykładu, Wyd. UŁ, Łódź 1983; Prawo karne materialne, Wyd. Prawnicze LEX, Sopot 1997; Prawo karne wykonawcze, Wyd. Prawnicze LEX, Sopot 1997), opartych na własnych wykładach. Wszystkie wspomniane pozycje z dorobku Profesora cieszyły się i cieszą uznaniem środowiska akademickiego oraz praktyków, o czym świadczą ich wielokrotne wznowienia.
Istotne miejsce wśród publikacji Profesora zajmuje Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Wyd. C.H.Beck, Warszawa 1999, który jest wyrazem dokonań w zakresie egzegezy obowiązującego prawa, ale też potrzeby komentowania proponowanych i wprowadzanych zmian oraz oceny ich zasadności. Wyrazem uznania środowiska naukowego ale też praktyków dla tego dzieła jest fakt, że doczekało się ono siódmego już wydania obejmującego najnowsze zmiany w tej dziedzinie prawa (Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, wyd.7, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2020).
Prezentacja dorobku naukowego Profesora nie byłaby pełna bez wskazania, że był On autorem ponad 130 artykułów i studiów, a także redaktorem i współredaktorem prac wieloautorskich, autorem glos i przeglądów orzecznictwa oraz recenzji opracowań naukowych polskich i zagranicznych. Ponadto w dorobku Profesora znajduje się wiele prac w językach obcych oraz artykułów i wywiadów na łamach czasopism i periodyków, odnoszących się do zmian w reprezentowanej dziedzinie prawa, o dużym stopniu doniosłości zarówno dla nauki i praktyki oraz dla społeczeństwa.
Wiedza i erudycja prof. dra hab. Stefana Lelentala została doceniona poprzez powołanie Jego do składu Komisji Kodyfikacyjnej, pracującej w latach 1980-1995 nad przygotowaniem kodyfikacji karnej, wprowadzonej w życie 1 września 1998 r. W Komisji sprawował też funkcję Wiceprzewodniczącego Zespołu Prawa Karnego Wykonawczego, który przygotował projekt kodeksu oraz jego uzasadnienie.
Ważne miejsce w działalności naukowo – dydaktycznej Profesora, stanowiły szerokie kontakty ze środowiskiem akademickim i przedstawicielami praktyki oraz czynny udział w konferencjach naukowych.
Dowodem ogromnego szacunku i charyzmy, jaką cieszył się w środowisku naukowym prof. dr hab. Stefan Lelental były liczne zaproszenia do udziału w gremiach i towarzystwach naukowych. Profesor był członkiem m.in. Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Towarzystwa Kryminologicznego im. Prof. S. Batawii, Towarzystwa Naukowego Prawa Karnego, Polskiego Towarzystwa Penitencjarnego. Ponadto zasiadał w radach naukowych czasopism naukowych (m.in. „Przeglądu Więzięnictwa Polskiego”) oraz należał do grona ich recenzentów („Probacja”).
Profesor Stefan Lelental był nie tylko wybitnym naukowcem ale także cenionym dydaktykiem. Prowadzone przez Niego wykłady z prawa karnego materialnego, polityki kryminalnej oraz prawa karnego wykonawczego cieszyły się ogromną popularnością i uznaniem studentów, którzy chętnie zapisywali się potem na prowadzone przez Profesora seminaria magisterskie. Pan Profesor wypromował prawie półtora tysiąca magistrów prawa w UŁ oraz w Wyższej Szkole Policji w Szczytnie i Wyższej Szkole im. Pawła Włodkowica w Płocku. Ponadto był promotorem kilkudzisięciu prac doktorskich, jak również recenzentem w wielu przewodach habilitacyjnych oraz autorem recenzji dorobku naukowego w postępowaniu o nadanie tytułu naukowego profesora.
Jako lubiany i ceniony dydaktyk Profesor przez ponad 20 lat był opiekunem Studenckiego Koła Penitencjarnego, działaczem Studenckiego Ruchu Penitencjarnego oraz organizatorem Ogólnopolskich Obozów Naukowych Kół Penitencjarnych, za co został uhonorowany Specjalnym Medalem ZSP „Za zasługi dla rozwoju studenckiego ruchu naukowego”.
Za zasługi dla nauki i dydaktyki prof. dr hab. Stefan Lelental był wielokrotnie nagradzany i wyróżniany, m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Złotą Odznaką UŁ, Medalem UŁ „W Służbie Społeczeństwa i Nauki” oraz Medalem 50-lecia UŁ, Honorową Odznaką m. Łodzi i byłego województwa Łódzkiego, Medalem Pamiątkowym „Neminem Captivabimus Nisi Iure Victim Est”, Srebrnym i Złotym Medalem „Za Zasługi dla Policji”, Złotą Odznaką „Za zasługi w Pracy Penitencjarnej”.
Podsumowując dzieło życia Profesora Stefana Lelentala powinniśmy zapamiętać, że był jednym z najznakomitszych znawców prawa karnego wykonawczego, wybitnym naukowcem i najwyższej klasy dydaktykiem.
Opracowała: dr Magdalena Niewiadomska-Krawczyk